Άγχος, σκέψεις και η κρίση πανικού
Πρόκειται για μια από τις πιο συχνές αγχώδεις διαταραχές που μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία και αφορά το συναίσθημα του ξαφνικού, του αιφνίδιου και μη ελεγχόμενου φόβου (ακόμα και του θανάτου). Η ετυμολογία της διαταραχής πανικού προέρχεται από το θεό Πάνα της μυθολογίας που συνδέεται με την πανίδα ως προστάτης της γενετικής δύναμης της ζωής. Ο Πάνας στη μυθολογία είχε συνδεθεί με το ανεξέλεγκτο και τον τρόμο. Ήταν τόσο έντονος ο τρόμος που προκαλούσε όπου από τη γέννησή του κιόλας τρόμαξε τόσο πολύ τη μητέρα του που τον εγκατέλειψε.
“Ποια είναι τα συμπτώματα της κρίσης πανικού;”
Όταν κάποιος βιώνει μια κρίση πανικού, έχει τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά συμπτώματα. Χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής πανικού είναι η έντονη ταχυπαλμία, η ρηχή αναπνοή, το αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας, η εφίδρωση των χεριών και του σώματος γενικότερα, η ναυτία ή ο πόνος στην κοιλιά, η ζαλάδα, η τάση για λιποθυμία, το τρέμουλο και ο έντονος τρόμος, το αίσθημα ότι χάνει κάποιος τον έλεγχο του εαυτού του, το μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα άκρα και το κεφάλι, η ρίγη ή το αίσθημα ζέστης, το αίσθημα πνιγμού που πολλές φορές γίνεται ανάγκη να φωνάξει κάποιος, η τάση φυγής λόγω του τρόμου που βιώνει καθώς και το φόβο να μην ξανασυμβεί μια κρίση και είναι κάποιος μόνος/η. Πολλές φορές το άτομο που βιώνει μια κρίση πανικού σε ένα συγκεκριμένο χώρο, αποφεύγει το χώρο αυτό μήπως και ξανασυμβεί πάλι. Συνήθως το άτομο φοβάται τον ίδιο του το φόβο για μια ενδεχόμενη κρίση πανικού που μπορεί να προκύψει αιφνιδιαστικά με συνέπεια να χάσει τον έλεγχο. Στην προσπάθειά του το άτομο να κάνει καθησυχαστικές σκέψεις εξουθενώνεται ψυχικά και νιώθει αδύναμο να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
“Τι συνέβη και εμφανίστηκαν αυτά τα συμπτώματα σε εμένα;”
Πολλές φορές τα άτομα που βιώνουν μια κρίση πανικού δεν γνωρίζουν πως προκύπτει. Η συγκεκριμένη διαταραχή συνδέεται με καταστάσεις υψηλής έντασης στρες, καταστάσεις που το άτομο νιώθει να απειλείται ακόμα και αν δεν υπάρχει πραγματική απειλή. Πολλές φορές σε άτομα που βιώνουν κρίση πανικού, έχει παρατηρηθεί ότι από μια εμπειρία που μπορεί να είχαν σε προγενέστερη εποχή ή ακόμα και στην παιδική τους ηλικία και αφορούσε θάνατο, αρρώστια ή κάτι ξαφνικό και μη ελεγχόμενο καταγράφεται στον ψυχισμό τους. Αυτό κατά συνέπεια δομεί μια συμπεριφορά που αφορά τον απόλυτο έλεγχο σε ότι επιθυμούν να κάνουν. Σε περιόδους που το άτομο είναι απασχολημένο, με έντονο πρόγραμμα και υπάρχει ρουτίνα, επομένως έλεγχος, το άτομο νιώθει ασφαλές. Ένα γεγονός όμως ξαφνικό ή μια πιο χαλαρή καθημερινότητα (όπως περίοδος διακοπών), και αυτό κατά συνέπεια μπορεί να θέσει τον οργανισμό σε ετοιμότητα μάχης μιας απειλητικής κατάστασης.
“Κινδυνεύω να πάθω κάτι σοβαρό αν βιώσω κρίση πανικού;”
Έχοντας αποκλείσει κάθε άλλη ιατρική διάγνωση όπως στηθάγχη, έμφραγμα, θυροειδή, το άτομο που βιώνει μια κρίση πανικού δεν κινδυνεύει να πάθει κάτι στην υγεία του. Αντίθετα ο φόβος του ότι θα πάθει κάτι πολύ σοβαρό τον οδηγεί εσπευσμένα στο νοσοκομείο φοβούμενος για εγκεφαλικό ή καρδιακό επεισόδιο. Η κρίση πανικού διαρκεί μόνο μερικά λεπτά και το μόνο που κάνει είναι να δημιουργήσει άσχημα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα προκαλώντας τρόμο στο άτομο.
“Είναι το άγχος που μου προκαλεί κρίση πανικού ή οι σκέψεις μου;”
Χαρακτηριστικό των ατόμων που βιώνουν μια κρίση πανικού είναι η απόφασή τους να σταματήσουν να αγχώνονται και να δημιουργήσουν μια πιο ήρεμη πραγματικότητα. Η κρίση πανικού όμως, όπως προαναφέραμε, είναι μια κατάσταση που έχει "κτιστεί" από χρόνια και χαρακτηρίζεται ως αθροιστική. Η προσωπικότητα και το ιστορικό που έχει ο καθένας μας είναι αυτό μπορεί να προκαλέσει τη διαταραχή. Οπότε δεν εξυπηρετεί να κατηγορούμε τον εαυτό μας. Ασφαλώς ένας πιο ήρεμος τρόπος ζωής και μια ιεράρχηση των σημαντικών γεγονότων, καθώς και μια διαχείριση των αρνητικών μας σκέψεων θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση.
“Γιατί νιώθω ότι χάνω τον έλεγχο του εαυτού μου;”
Το συναίσθημα της απώλειας του ελέγχου είναι από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής. Η αίσθηση αυτή προκύπτει επειδή το άτομο που βιώνει την κρίση πανικού νιώθει ότι με τη λογική δεν μπορεί να σταματήσει τα συμπτώματα και κατά συνέπεια νιώθει ανήμπορος και ανυπεράσπιστος να ανταπεξέλθει.
“Γιατί φοβάμαι μην μείνω μόνος/η μου;”
Ο φόβος αυτός που χαρακτηρίζεται ως αγοραφοβία, μπορεί να συνοδεύει ή και όχι την κρίση πανικού. Ο φόβος προκύπτει γιατί ήταν τόσο δυσάρεστο, ξαφνικό και απότομο το συναίσθημα της κρίσης την πρώτη φορά, ώστε το άτομο φοβάται να βρεθεί μόνο του μήπως και ξανασυμβεί.
“Αντιμετωπίζεται η κρίση πανικού;”
Οι κρίσεις πανικού αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά και ψυχοθεραπευτικά. Φαρμακευτική αγωγή δίδεται σε ένα άτομο που νιώθει ανήμπορο να ελέγξει τα σωματικά συμπτώματα της ταχυπαλμίας, του τρόμου και της δύσπνοιας τα οποία είναι αποκλειστικά συμπτώματα στρες. Στόχος είναι να ελαχιστοποιηθούν τα συμπτώματα και το άτομο να μπορέσει να νιώσει ότι μπορεί να ανταπεξέλθει. Οι ψυχοθεραπεία αποτελεί βασική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της διαταραχής δεδομένου ότι το άτομο εκπαιδεύεται σε συγκεκριμένες τεχνικές αντιμετώπισης του άγχους και της σκέψης. Συγκεκριμένα οι πιο διαδεδομένες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης πανικού είναι η γνωσιακή - συμπεριφοριστική καθώς και η βιοανάδραση (Biofeedback). Και οι δύο προσεγγίσεις σύμφωνα με μελέτες αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τα τη διαταραχή.
“Τι μπορώ να κάνω κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού;”
Σημαντική βοήθεια στην αποφυγή περαιτέρω συμπτωμάτων είναι η διαφραγματική αναπνοή, στην οποία βασίζεται και η μέθοδος της Βιοανάδρασης (Biofeedback). Η σωστή αναπνοή θα αποτρέψει τα συμπτώματα της ταχυπαλμίας, πόνου στο στήθος και το στομάχι, της εφίδρωσης και της ζαλάδας μιας και γίνεται έλεγχος του διαφράγματος οπότε του σώματος. Παράλληλα ο έλεγχος των σκέψεων και της απόσπασης προσοχής από τα συμπτώματα παρατηρώντας το χώρο ή τα χρώματα των ρούχων που φοράνε οι γύρω θα βοηθήσει να περάσει η διάρκεια της κρίσης χωρίς να γίνεται επικέντρωση στα σωματικά συμπτώματα. Επίσης η επιβεβαίωση στον εαυτό μας ότι δεν υπάρχει κίνδυνος θα βοηθήσει σε μια πιο ανώδυνη αντιμετώπιση της κρίσης.
